Kinders en tieners met aandaggebrek-hiperaktiwiteitsversteuring (AGHS/ADHD) is dikwels rusteloos, sukkel met konsentrasie en kan baie impulsief optree.
Die aantal kinders wat met ADHD gediagnoseer word, groei by die dag, en dit kan ouers en onderwysers moeg en moedeloos maak. Die simptome van ADHD kan minder prominent onder ouer kinders wees, aangesien hulle leer om die simptome beter te hanteer. Tog sukkel volwassenes steeds met simptome van ADHD.
Wat is die simptome van aandaggebrek-hiperaktiwiteitsversteuring?
Mense met ADHD sukkel gewoonlik met twee tipes gedragsprobleme, naamlik: onoplettendheid en hiperaktiwiteit & impulsiwiteit.
In die meeste gevalle sal ‘n kind of tiener wat aan ADHD ly, simptome van albei tipes gedragsprobleme toon. Die simptome van ADHD by kinders en tieners is normaalweg baie opvallend. In baie gevalle kan simptome reeds raakgesien word by kinders so jonk as vier jaar oud. Tog word kinders dikwels eers gediagnoseer nadat hulle begin skoolgaan, omdat die akademiese omgewing meer strukture vereis en afleidings meer opval.
Twee hoofareas van simptome:
1. Onoplettendheid
- Kort aandagspan en maklik afleibaar
- Onverskillige foute in skoolwerk of huiswerk
- Vergeetagtigheid of die gereelde verloor van goed
- Voltooi nie take nie, veral as dit lank of vervelig is
- Lyk of hulle nie luister nie, en sukkel om instruksies te volg
- Wissel voortdurend tussen aktiwiteite
- Moeilikheid om take te organiseer
2. Hiperaktiwiteit en impulsiwiteit
- Sukkel om stil te sit, veral in rustige omgewings
- Vroetel of beweeg voortdurend
- Oormatige fisieke beweging of gepraat
- Kan nie hul beurt afwag nie
- Impulsiewe gedrag
- Onderbreek ander se gesprekke
- Toon min of geen besef van gevaar nie
Hierdie simptome kan kinders se vermoë beïnvloed om hul volle potensiaal te bereik en dit kan verhoudings met ander kinders en volwassenes bemoeilik.
Ander toestande wat soms saam met ADHD voorkom:
- Angsversteuring: Gereelde bekommernis of fisiese spanning
- Teenkantingsversteuring (ODD): Negatiewe en rebelsheid teenoor gesag
- Gedragsversteuring: Antisosiale gedrag soos steel of skade aan eiendom/mense
- Depressie: Kan saam met ADHD ontstaan
- Slaapprobleme: Moeilik om aan die slaap te raak of om goed te rus
- Outistiese Spektrum Versteuring (ASD): Probleme met sosiale interaksie en kommunikasie
- Epilepsie: Herhalende aanvalle weens breinaktiwiteit
- Tourette-sindroom: Onwillekeurige geluide en bewegings (TICs)
- Leerprobleme: Soos disleksie of swak fokus op studies
Wat veroorsaak ADHD?
Genetika:
ADHD kan oorerflik wees. Dit kom dikwels in gesinne voor.
Breinfunksie en -struktuur:
Studies toon dat breinstruktuur en neuro-oordragstowwe moontlik 'n rol speel, hoewel navorsing steeds voortgaan.
Leefstylfaktore:
Hierdie is dikwels die mees aanpasbare aspek van ADHD-risiko.
Belangrike leefstylfaktore sluit in:
-
Ongebalanseerde dieet:
- Hoë suiker- en verfynde koolhidrate-inname kan bloedsuikervlakke wissel.
- Hierdie skommelinge hou verband met verergerde ADHD-simptome.
Voorbeelde van problematiese voedsel:
- Kunsmatige voedselkleursel
- Geprosesseerde versnaperinge
- Kitskos
- Energiedrankies
- Gaskoeldrank
-
Gebrek aan oefening:
- Kinders is minder fisiek aktief, veral met verhoogde skermtyd.
- Die kombinasie van lae aktiwiteit en hoë-kalorieë dieet verhoog ADHD-simptome en kan lei tot vetsug.
Diagnose van ADHD:
Diagnose word gedoen aan die hand van spesifieke kriteria:
- Ses of meer simptome van onoplettendheid of hiperaktiwiteit/impulsiwiteit
- Simptome is teenwoordig vir minstens ses maande
- Simptome begin voor ouderdom 12
- Simptome kom voor in minstens twee omgewings (bv. huis en skool)
Hoe kan ADHD behandel en bestuur word?
Alhoewel genetika en breinstruktuur nie verander kan word nie, is daar praktiese dinge wat gedoen kan word:
1. Dieetveranderinge:
- Vermy verfynde suikers en verwerkte voedsel.
- Fokus op vars, natuurlike kosse.
- Verseker gesonde koolhidrate en genoegsame vesel.
2. Leefstylverbeterings:
- Gereelde fisieke aktiwiteit is belangrik.
- Voldoende slaap en roetines ondersteun konsentrasie en emosionele regulasie.
3. Ondersteuning en struktuur:
- Skep duidelike roetines en voorspelbare omgewings.
- Gebruik positiewe versterking vir goeie gedrag.
- Werk saam met onderwysers en terapeute om ondersteuning aan die kind te bied.
